Полесно е да се купи нешто преку интернет од Кина или Америка отколку од регионот, што нема смисла

Помалку од две недели не делат од 5. Јубилејно издание на Годишната конференција за е-трговија, која оваа година за првпат добива регионален карактер и на истата се очекува да присуствуваат повеќе од 400 професионалци од областа од целиот регион. Во досега најбогатата програма на конференцијата своето искуство ќе го пренесат бројни експерти меѓу кои и претставници на гигантите Тик-Ток, Гугл, Пејонир и многу други.

Еден од панелистите на конференцијата е Здравко Илиќ кој е виш експерт за трговија задолжен за трговија со услуги во Секретаријатот на ЦЕФТА. Има изградено околу 15 години професионално искуство работејќи во јавни и приватни организации на различни аспекти од ЕУ и регионалната интеграција. Тој поминал 10 години во Трговско-индустриската комора на Србија каде бил директор на претставништвото во Брисел и раководител на единицата за интеграција во ЕУ во Белград. Работел и како консултант на Светска банка, Европската комисија и други меѓународни организации.

Во ексклузивно интервју за Популарно.мк, Здравко го открива главниот фокус на кој секретаријатот на ЦЕФТА работи за идентификување на клучните предизвици за развој на заедничкиот пазар на е-трговија во овие земји, но и за тоа кои можности бизнисите ги имаат доколку се одлучат да го прошират своето учество на овој пазар.

Кажете ни кои се главните области на работа на Секретаријатот на ЦЕФТА и како ЦЕФТА Секретаријатот помага во забрзувањето на бизнисите за е-трговија во ЦЕФТА?

Во 2020 година, ЦЕФТА го усвои Патоказот за е-трговија кој ги идентификуваше клучните предизвици за развој на заеднички пазар за е-трговија. Тие може да се сумираат на следниов начин: различни закони, правила и процедури, царински такси и процедури, испорака на пакети, дискриминација на клиенти, електронска идентификација и капацитети на бизнис заедницата да профитира од дигитализацијата. Набргу потоа, лидерите на Западен Балкан го усвоија Акциониот план за заеднички регионален пазар, кој овие предизвици ги претвори во приоритети и акции. Досега ги завршивме преговорите за 3 договори кои ги нарекуваме Одлуки на Заеднички комитет: за олеснување на е-трговијата, за испорака на пакети и за гео-блокирање.

Првата има за цел поедноставување на правилата и регулативата со воведување на принципот на заеднички пазар, кој вели дека доколку една компанија ги следи своите домашни правила, безбедно е да врши е-трговија преку ЦЕФТА. Поинаку кажано: еден сет на правила ви овозможува пристап до 7 различни пазари. Исто така, усогласува некои регулативи, како што е онаа што се однесува на правата на потрошувачите или дигиталните договори. Ова ги прави работите поедноставни и за компаниите и за граѓаните. Вториот се однесува на високите цени на услугите кои испорачуваат пакети на различни пазари, со тоа што го прави пазарот транспарентен и подложен на проверки. Конечно, последниот им дава овластување на потрошувачите да купуваат онлајн преку борба против дискриминацијата во пристапот до веб-страниците, производите и услугите и инструментите за плаќање, односно ги отстранува неоправданите практики на гео-блокирање во рамките на заедничкиот пазар на ЦЕФТА.

Оваа година Секретаријатот на ЦЕФТА објави извештај за практиките на гео-блокирање во бизнисите со е-трговија во ЦЕФТА. Кои се клучните резултати од овој извештај?

Клучното е тоа што кај само 1 од 4 обиди да се купи нешто онлајн, всушност се завршува до крај. Ова покажува колку е фрагментиран нашиот пазар. Полесно е да се купи нешто од Кина или Америка отколку од регионот, што нема смисла. Нашиот регион ги има сите предиспозиции да стане инкубатор и полигон за нашите паметни и претприемачки луѓе да ги следат нивните амбиции и да прераснат во европски и светски шампиони. Но, за ова нашите национални пазари не се доволно големи, ни требаат регионални пазари да им дадат простор да растат. Јазикот, културата, обичаите, па дури и регулативата се толку слични што приспособувањето на соседните пазари не бара многу. Треба да го искористиме овој потенцијал.

Другите наоди го потврдија очекуваното. На пример, има повеќе проблеми со производите отколку со услугите, што става акцент на нашата работа на царината. Но, тоа не е сè документација и проверки, тоа е и цената на услугата за испорака. Ова не потсетува да ги удвоиме нашите напори за градење поефикасен курирски пазар. Многу компании пријавија тешкотии во управувањето со повеќе правила и процедури на различни пазари. Некои дури велат дека има повеќе смисла да се инвестира во влез на пазарот на ЕУ, каде што се усогласени законите и стандардите. Ова е причината зошто сите наши договори всушност ги транспонираат законите на ЕУ во рамките на ЦЕФТА. Не само што те подготвуваат за регионалниот пазар, туку и за европскиот. Две птици со еден камен.

Конечно, дозволете ми да ја искористам оваа прилика да изразам искрена благодарност до Асоцијацијата за е-трговија на Македонија и на Србија кои направија толку неверојатна работа со оваа студија. Целосната студија можете да ја најдете на cefta.int, но подготвивме и видео резиме кое можете да го најдете овде.

Асоцијацијата за е-трговија на Македонија – АЕТМ неодамна ја промовираше првата регионална платформа за е-трговија ecommerce4all.eu која претставува ресурсен и центар на знаење за е-трговија за сите 7 пазари на ЦЕФТА. Дали верувате дека оваа веб-платформа може да придонесе за полесно и поедноставно искуство во е-трговија меѓу ЦЕФТА страните?

Секако. Знаете, ние во ЦЕФТА можеме да работиме онолку колку што сакаме за да создадеме подобри услови за регионална е-трговија, но ако тоа не го подигнат бизнисите, сето тоа е за џабе. Без информации и поддршка, бизнисите не можат да растат. Нашиот патоказ експресно го споменува капацитетот на бизнис заедницата како еден од критичните фактори, што ги става здруженијата за е-трговија во центарот на оваа работа. Бев навистина среќен што ја видов оваа платформа, како и растечката мрежа на асоцијации за е-трговија во регионот. Треба да им честитам на АЕТМ , Европската комисија и ГИЗ за тоа што го остварија.

Треба да бидете навистина горди, бидејќи тоа ја прави разликата. Да бев компанија со 5-10 вработени од Скопје кои сакаат да растат, сметам дека моите шанси на српскиот или албанскиот пазар би биле многу подобри отколку во Франција и Германија. Барем засега. Но како? Мојот буџет за адвокати и истражување е ограничен. Ова е местото каде што ваквите платформи ни се многу корисни. Можеби не толку за мојот конкурент кој има 150 вработени и голем правен оддел, но за мене тоа ја менува играта. Можеби за прв пат ќе почнам да размислувам да растам надвор од мојот локален пазар.

Со други зборови, големите компании можат да управуваат со сложеноста на повеќе пазари и повеќето од нив се веќе таму. Но, за малите и средните, тоа навистина може да создаде можности кои претходно ги немаше.

Вие ќе бидете еден од панелистите на овогодинешната конференција за е-трговија што ќе се одржи на 11 ноември во Скопје. Што очекувате од конференцијата?

Навистина се радувам на тоа, бидејќи ќе ми даде можност да учам од најдобрите. Неверојатно е да се видат толку многу различни играчи во она што често го нарекуваме екосистем за е-трговија. Знаете, сите ние сме само запчаници во машината. И ако туркаме и вртиме, односно си ја завршиме работата, машината ќе работи непречено. И настаните како овој ни даваат можност да учиме и подобро да се поврземе со другите и нивната работа. Уште повеќе за нас кои доаѓаме од управите. За нас ова е исто така вежба за проверка на салноста. Го презентираме она што го правиме и добиваме повратни информации што ни помагаат да останеме на вистинскиот пат. Дигиталниот сектор се развива толку брзо што ако сакаме да бидеме на врвот на нашата игра, треба често да се менуваме.

Она што ме прави особено среќен е што оваа конференција има силен регионален агол. Вистина е дека дигиталното не познава граници, но сепак сме физички суштества и затоа не можеме да избегаме од реалниот свет и неговите препреки. Но, Европа е континент кој најмногу напредуваше во нивното надминување и најдобро искористување на својата големина. Силно верувам дека сите ние: ЦЕФТА, Асоцијацијата за е-трговија на Македонија, платформата ecommerce4all.eu, ГИЗ, Европската комисија… и оваа конференција – сите работиме на надминување на овие поделби, проширување на можностите и подготовка за целосно и плодно учество во Европскио и глобалниот пазар.